نگاهی به نمایش «سفر به کاتالونیا» ی مصطفی ذوقی

هاشم پور محمدی؛ با نگاهی به «کاتالونیا» و در نقد این اثر گفت: نمایش کاتالونیا به نویسندگی علیرضا جم و کارگردانی مصطفی ذوقی دومین تجربه این کارگردان با هنرمندان جوان و پرتوان کرمانشاهی است.

نمایشنامه کاتالونیا که با نگاهی به فیلم سینمایی هتریک و با ایده و قلم علیرضا جم به نگارش درآمده است را، میتوان بهترین اثر این نمایشنامه نویس در بین آثاری که  از او به نمایش در آمده اند دانست. محکم بودن رابطه شخصیتها، انسجام درست داستان، پرداخت نسبتا قابل قبول موقعیتها و در عین حال دیالوگ نویسی درست و محکم علیرضا جم در این نمایشنامه؛ نقاط قوت کاتالونیا نسبت به باقی نمایشنامه های اوست. انتخاب موضوعی ملموس و در عین حال پیچیده موجب شده است که کنشها و واکنشهای مناسبی را در این اثر شاهد باشیم.

نمایشنامه ای که به جهت فضای شخصیت‌ها و نوع ارتباط آنها نمونه های مشابه از آن را می‌توان نام برد اما داستانی را که علیرضا جم در کاتالونیا روایت می کند وجه تفاوت این اثر و در عین حال نقطه قوت آن است. هرچند در این اثر همچون باقی آثار او تمایل به روایت و حرف زدن نویسنده از زبان شخصیتهای نمایش، در بعضی موارد عیان می شود اما این امر چنان نیست که نمایشنامه را دچار چالشی جدی کند. 

کارگردانی مصطفی ذوقی در این اثر را شاید بتوان در همان راستای نگرش و نگاه او به کارگردانی و صحنه در نمایش قبلی که به اجرا برد؛ یعنی «زمستان 66» دانست. عدم خروج شخصیتهای نمایش در زمانهایی که داستانشان روایت نمی شود، طراحی صحنه ای که نشانه های مد نظر خود را که بعضا برای غافلگیری مخاطب از آن استفاده می کند در خود پنهان دارد، استفاده از تمامی فضای صحنه، تقسیم بندی صحنه، میزانسنهای تکرار شونده و در عین حال مبتنی بر فعال بودن شخصیتها، از جمله مواردی است که می توان نگاه و کارگردانی مصطفی ذوقی را به خوبی تشخیص داد.

بازیگردانی مصطفی ذوقی موجب شده است که بازیگران این نمایش، که هرکدام از هنرمندان با استعداد و توانمند استان هستند در کنار یکدیگر بازی های روان، درست و قابل قبولی را ارائه دهند. درک درست بازیگران از موقعیتها در اکثر موارد همراهی مخاطب را به خوبی جلب می کند.

یکی از مواردی که مصطفی ذوقی به عنوان کارگردان در این اثر با ریسک پذیری، انجام داده است روایت چند اتفاق هم زمان در چند قسمت مختلف صحنه می باشد. شایداین امر نگاه مبتکرانه او برای کنترل طولانی شدن زمان نمایش و در عین حال روایت تمام اتفاقات باشد که در نوع خود، طراحی بکر و خلاقانه ای به حساب می آید. هرچند در بعضی موارد اتفاق کلیدی و تاثیر گذار در بستر سایر اتفاقات که همزمان رخ می داد پنهان می شد و بعضا موجب سر در گمی در ادامه نمایش می شد  اما طراحی صحنه نمایش تا حدود زیادی این رخ دادها را تسهیل کرده و باور پذیر می ساخت. طراحی صحنه ای که شهروز مکری فرم و محتوا را هنرمندانه و کاملا در راستای اثر به صحنه برده است. کارتونهای پراکنده و در عین بی نظمی، منظم که خانه را می سازند ونشان از عدم استواری، و استحکام زندگی صاحبان آن دارد. وسایلی که در کارتونها مخفی است و در زمان هویدا شدن و برملا شدن داستان شخصیتها با یک اتفاق ساده در پیش چشمان بهت زده همه شخصیتها و در عین حال مخاطبان بیرون می ریزد درست مانند واقعیتهای پنهان روابط شخصیتهای نمایشی که به اتفاقی برملا می شود. 

شاید اگر سالن محل اجرا بزرگتر و مناسب تر بود طراحی صحنه بیشتر می توانست در خدمت کار باشد. همین امر موجب شده است که بازیگران زیاد با فضای طراحی شده ارتباط برقرار نکنند و این امر در بازی و حضور آنها در مکانهای مختلف صحنه مشهود است.چنانکه هرکدام گویی به شناخت متفاوت و شخصی از فضای فیزیکی صحنه رسیده باشند.

کاتالونیا را به جرات می توان از آثار خوب و قابل قبول یکسال گذشته تئاتر کرمانشاه دانست و این امر در سایه اهتمام مصطفی ذوقی به حضور هنرمندان جوان و اعتماد به آنها و در عین حال وسواس درست او به شکل گیری عناصر نمایش در تمرینات منسجم و با فرصت مناسب اتفاق افتاده است. نگاه درست ذوقی به شکل گیری و تمرین تا اجرای نمایش موجب شده است که همه چیز در حد قابل قبولی سرجای خودش باشد. برای نمونه هیچ اصراری برای پرکردن فضاهای نمایش با موسیقی ندارد و زمانی که موسیقی  خوب کار برای اولین بار و در عین حال آخرین بار شنیده می شود درست ترین تاثیر را بر نمایش می گذارد.

امید اینکه چراغ تئاتر در این سرزمین همواره پرفروغ و درخشان باشد.